|
|
|
Sys. no.
|
000000021
|
|
Nazwisko i imię
|
 Arciszewski Tomasz Andrzej 1877-1955
|
|
Pseudonim
|
ps. Antoni, Ludwik, Marcin, Siłacz, Stanisław, Szymon
|
|
Wyświetl
|
 Fotografia
|
|
|
Sejm Ustawodawczy II RP (1919-1922)
|
|
|
Sejm II RP. 1 kadencja (1922-1927)
|
|
|
Sejm II RP. 2 kadencja (1928-1930)
|
|
|
Sejm II RP. 3 kadencja (1930-1935)
|
|
|
-------------------
|
|
Sejm
|
Poseł na Sejm Ust. 1919-22 oraz I, II i III kadencji 1922-35.
|
|
Kluby
|
1919 ZPPS; 1922 ZPPS; 1928 ZPPS; 1930 ZPPS.
|
|
Komisje
|
1919 kom. aprowizacyjna (referent), miejska, skarb.-budż. (sekretarz, referent); 1922 kom. opieki społ., do walki z drożyzną (przewodn.); od kwietnia 1923 czł. specjalnej komisji do zbadania stanu strzeżenia granic; 1928 kom. opieki społ. i inwalidzka, do walki z drożyzną (zast. przewodn.); 1930 kom. wojskowa.
|
|
Lista
|
1919 lista nr 1 (PPS), okr. wyb. nr 29 (Sosnowiec); 1922 lista nr 2, okr. wyb. nr 19 (Radom), równocześnie wybrany z listy państwowej i w okr. wyb. nr 21 (Będzin); 1928 lista nr 2, okr. wyb. nr 19 (Radom); 1928 lista państwowa nr 2; 1930 lista państwowa nr 7, wybrany również w okr. wyb. nr 1 (Warszawa).
|
|
BIOGRAFIA
|
Ur. 14.11.1877, Sierzchowy, pow. Rawa Maz.
|
|
|
Zm. 20.11.1955, Londyn. Pochowany na cmentarzu Brompton w Londynie.
|
|
Rodzina
|
Ojciec - Mikołaj, uczestnik powstania styczniowego; matka - Helena z d. Młynarska; pierwsza żona - Aleksandra Halina z d. Sidorowicz (zginęła w wypadku kolejowym), druga żona - Melania z d. Ziętek (zm. w 1980 w Londynie), w 1945 aresztowana przez władze bezpieczeństwa, działaczka społeczna, współzałożycielka i przewodnicząca Tow. Przyjaciół Dzieci i Młodzieży w Londynie, odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta; synowie: Tadeusz (ur. 1909) i Jan (ur. 1911), mieszkający po wojnie w Londynie, od 1984 czł. Rady Narodowej RP, czł. Zarządu Studium Polski Podziemnej w Londynie.
|
|
Wykształcenie
|
Szkoła powszechna w Lubaniu i Radomiu, kurs ślusarski (1896), samokształcenie. Podporucznik rezerwy.
|
|
Działalność
|
Po wczesnej śmierci ojca od 1887 pracował w farbiarni, następnie w warsztatach mechanicznych w Radomiu, od 1894 w Sosnowcu w fabryce "W. Fitzner i K. Gamper", a od 1895 - w hucie "Katarzyna". Od 1896 czł. PPS. 1898-1900 przebywał w Londynie i Bremie. Więziony przez władze rosyjskie w 1900 i 1901-03. Od 1903 pracował w fabryce maszyn w Niwce. W 1904 rozpoczął działalność nielegalną, m.in. kierował Okręgowym Komitetem Robotniczym PPS w Łodzi. W 1905 współorganizator OB PPS w Warszawie, od 1906 czł. PPS-Frakcji Rewolucyjnej, 1907-11 czł. Wydziału Bojowego partii, w 1908 współorganizator Związku Walki Czynnej, 1912-14 czł. Komisji Centralnej (organu kierowniczego PPS-Opozycji), 1914-19 czł. Centralnego Komitetu Robotniczego PPS-Frakcja Rewolucyjna. Od 1914 dowódca lotnego oddziału wywiadowczego przy sztabie 1. pułku piechoty Legionów Polskich, od 1915 organizator PPS i POW na terenach opuszczonych przez wojska rosyjskie. 1916-19 przewodniczący Komisji Centralnej Związków Zawodowych, 1916-18 redaktor i wydawca "Jedności Robotniczej" i "Związkowca". 1916-34 i 1938-39 radny miejski Warszawy, w 1918 współorganizator Pogotowia Bojowego PPS. W dn. 6-11 listopada 1918 minister pracy i opieki społecznej, od 17.11.1918 do 16.01.1919 minister poczt i telegrafów. 1919-39 czł. Rady Naczelnej, 1920-21 i 1928-39 czł. Centralnego Komitetu Wykonawczego, 1928-39 przewodniczący Okręgowego Komitetu Robotniczego w Warszawie, a 1931-39 przewodniczący Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS. W czasie wojny polsko-bolszewickiej współorganizator Robotniczego Komitetu Obrony Niepodległości, 1920-39 przewodniczący Robotniczego Tow. Przyjaciół Dzieci, od 1921 czł. Rady Nadzorczej Związku Robotniczych Stowarzyszeń Spółdzielczych (od 1922 pod nazwą: Zw. Robotniczych Spółdzielni Spożywców), czł. Rady Nadzorczej Banku Ludowego SA w Warszawie (po 1922).
|
|
|
We wrześniu 1939 przewodn. Zespołu Socjalistycznych Organizacji Robotniczych, który powołał do życia Robotniczą Brygadę Obrony Warszawy. W konspiracji 1939-44 przewodniczący PPS-WRN, w 1944 czł. Rady Jedności Narodowej; 25/26 lipca 1944 przerzucony drogą lotniczą do Londynu (operacja "Most III"). W sierpniu 1944 mianowany następcą prezydenta RP, jednocześnie, od 29 września 1944 do 2 sierpnia 1947, premier oraz minister pracy i opieki społecznej Rządu RP na uchodźstwie. 1948-54 przewodniczący Centr. Komitetu Zagranicznego PPS na Obczyźnie. Od 1949 przewodniczący Rady Politycznej, od 1954, obok Władysława Andersa i Edwarda Raczyńskiego, czł. Rady Trzech.
|
|
|
W Sejmie Ustawodawczym wybrany do specjalnej Komisji dla zbadania krwawych zajść w Zagłębiu Dąbrowskim.
|
|
Odznaczenia
|
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1922), Krzyż Niepodległości z Mieczami, Krzyż Walecznych (1922). Jego portret znalazł się na znaczku Poczty Polskiej (1988).
|
|
Bibliografia
|
T. Rzepecki, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 1919, s. 171, 272, 279, 287; Skład SURP, 1919, s. 3; Skład SURP, 1920, s. 5; Komisje SURP, s. 2; Skorowidz Sejmu 1919-22, s. 8-12; T. i W. Rzepeccy, Sejm i Senat 1922-1927, s. 198, 465, 467, 471; A. Bełcikowska, Przewodnik praktyczny po Sejmie i Senacie RP, s. 30, 82; Skład Sejmu 1923, s. 5, 42; Komisje Sejmu 1923, s. 20; Skład Sejmu 1925, s. 5, 42; Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927, s. 266, 268, fot. tabl. XXIV; Skorowidz Sejmu 1922-27, s. 3; MP 6.10.1922 nr 227; BN i BS: obwieszczenia wyborcze z 1922; T. i K Rzepeccy, Sejm i Senat 1928-1933, s. 48-49 (fot.), 205, 208; Skład Sejmu 1928, s. 40; Skład Sejmu 1930 (maj), s. 40; Skorowidz Sejmu 1928-30, s. 183; MP 3.02.1928 nr 27; Skład Sejmu 1931, s. 5, 45, 61; Skład Sejmu 1935 (styczeń), s. 7, 24, 37; Skorowidz Sejmu 1930-33, s. 39; Skorowidz Sejmu 1934-35, s. 39; Biuro Sejmu RP: Komisja Wojskowa 1930-35 (mikrofisze); AAN: Biuro Sejmu RP (Akta Spraw Odznaczeń i Opinii 1931-39);
|
|
|
"Naprzód" 5.10.1930, nr 231, s. 7, 19.11.1930, nr 268, s. 1 i 26.11.1930, nr 274, s. 1; Współcześni polscy działacze polityczni, 1919 (biogram); Album sterników nawy Państwa Polskiego, 1929, s. 46-47; Czy wiesz, kto to jest?, 1938, s. 11 (pod red. S. Łozy); Enc. II wojny światowej, 1975, s. 10; Sł. biogr. dział. pol. ruchu rob., wyd. II, t. I, 1985, s. 91-93 (oprac. A. Tymieniecka); A. Ajnenkiel, Historia Sejmu, 1989; W. Witos, Moje wspomnienia, t. II, 1990; W. K. Cygan, Sł. biogr. oficerów Legionów Polskich, t. I, 1992, s. 9-10; Z. Kaczmarek, Marszałkowie Senatu II Rzeczypospolitej, 1992; K. Świtalski, Diariusz 1919-1935, 1992; Enc. Warszawy, 1994, s. 32 (fot.); Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, 1994, s. 30-31 (fot., oprac. J. Gołębiowski); Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej 1939-1945, Londyn 1994 (fot.); L. Ciołkoszowa, Spojrzenie wstecz, Paryż 1995; M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz, Leksykon historii Polski, 1995, s. 20; Mobilizacja uchodżstwa do walki politycznej 1945-1990, Londyn 1995; Nowa enc. powszechna PWN, t. I, 1995, s. 213; PPS w latach wojny i okupacji 1939-1945, t. I-II, 1994-95; D. Stola, Nadzieja i zagłada ...., 1995; W. Witos, Moja tułaczka, 1995; Kierownictwo obozu niepodległościowego na obczyźnie 1945-1990, Londyn 1996; H. Lieberman, Pamiętniki, 1996; A. K. Kunert, Ilustrowany przewodnik po Polsce Podziemnej 1939-1945, 1996, s. 23, 233, 276, 326, 337, 344, 357, 386, 443 (fot.), 556, 557, 567;
|
|
|
BN: kartoteka biograficzna; Biblioteka Sejmowa: odpis aktu urodzenia z AP Łódź z 11.05.1993; CAW: akta Virtuti Militari.
|
|
|
W dotychczasowych publikacjach błędne daty urodzenia: 4.01.1877, 4.11.1877 i 12.11.1877 oraz miejsce urodzenia: Sierzchów.
|
|
English